هزاران پناهجو، از جمله افغان‌هایی که به امید امنیت به آلمان پناه آورده بودند، اکنون به دلیل بازگشت‌های کوتاه‌مدت به وطن، با خطر از دست دادن وضعیت پناهندگی‌شان روبه‌رو هستند؛ تصمیمی که می‌تواند سرنوشت بسیاری را دگرگون کند.
در پی سفر موقت بیش از ۲ هزار پناهجو از جمله افغان‌ها به کشورهای مبدأ، اداره فدرال مهاجرت و پناهندگی آلمان (بامف) روند بررسی مجدد وضعیت پناهندگی آنان را آغاز کرده است؛ اقدامی که پیامدهای حقوقی و سیاسی گسترده‌ای در پی دارد.
بر اساس یک گزارش رسانه‌ای در آلمان، ادارهٔ فدرال برای مهاجرت و پناهندگی (بامف) در طی پنج ماه گذشته، بیش از ۲۰۰۰ پروندهٔ بررسی مجدد وضعیت پناهندگی را علیه افرادی آغاز کرده است که با وجود داشتن وضعیت پناهجویی، به کشورهای اصلی خود بازگشته‌اند.
به نقل از روزنامه آلمانی «ولت ام زونتاگ»، بین اول ماه نوامبر سال ۲۰۲۴ تا ۳۱ مارچ سال ۲۰۲۵، در مجموع ۲۱۵۷ پروندهٔ بررسی لغو وضعیت پناهندگی به دلیل بازگشت موقت به کشور مبدأ ثبت شده است. بیشترین موارد بازگشت ها مربوط به عراق (۷۶۲ مورد)، سوریه (۷۳۴ مورد)، افغانستان (۲۴۰ مورد)، ایران (۱۱۵ مورد) و ترکیه (۳۱ مورد) بوده است.
بر اساس قوانین آلمان، اگر ادارهٔ مهاجرت از سفر پناهجویان به کشورهای اصلی‌شان آگاه شود، پرونده‌ای برای بررسی امکان لغو وضعیت پناهندگی باز می‌کند. در مورد سوریه اما فعلاً روند بررسی‌ها متوقف شده است و یک تعلیق موقتی در رسیدگی به این پرونده‌ها وجود دارد.
این نوع بازگشت‌ها مدتی است که موضوع بحث‌های داغ سیاسی در آلمان است. حکومت پیشین پس از حملهٔ تروریستی در زولینگن، تصمیم گرفت که افرادی که به عنوان پناهنده شناخته شده‌اند، در صورت سفر به کشور خود، وضعیت حمایتی‌شان را از دست دهند. البته، برای پناهجویان اوکرایینی یا در موارد خاص مانند شرکت در مراسم تدفین نزدیکان، استثناهایی در نظر گرفته شده است. در این موارد، باید پیش از سفر، مقامات را مطلع ساخت.
با این حال، حکومت آلمان اکنون در حال بررسی طرحی است که به پناهجویان سوریایی اجازه دهد در شرایط خاص و با هدف آمادگی برای بازگشت دایمی، به صورت موقتی به کشور خود سفر کنند؛ بدون این‌که حمایت پناهندگی‌شان لغو شود.
این طرح با مخالفت شدید حزب سوسیال مسیحی بایرن (سی اس یو) روبه‌رو شده است که احتمالاً در ماه می رهبری وزارت داخله را به عهده خواهد گرفت. در مقابل، سازمان حامی پناهجویان پرو ازول نسبت به این روند هشدار داده و تاکید کرده است که سوریه هنوز کشوری ناامن و بی‌ثبات است. به گفتهٔ طارق علاوس، سخنگوی امور پناهندگی این نهاد، «هرگونه بحث درباره بازگشت به سوریه غیرواقع‌بینانه و زودهنگام است.»
با این حال، او تاکید کرد که سفرهای کوتاه‌مدت برای دیدار با خانواده، جستجوی نزدیکان مفقود یا کمک به بازسازی مناطق، باید امکان‌پذیر باشد و نباید با تهدید از دست دادن وضعیت پناهندگی همراه شود.
